مکتب فرانسه

•  سنّت فرانسه یا فرانسوی نگاهش بیشتر نگاه مرضی است ، یعنی بیماری هایی که در رابطه با پدیده های دینی به وجود می آید مثل وسواس ، جن زدگی ، ضعف روانی و مواردی از این قبیل را بررسی میکنند. 
• عمده تلاش دانشمندان فرانسوی در زمینه روان‌شناسی دین ، آثاری است که در حیطه ی روان‌شناسی مرضی عرضه کرده‌اند ، اگر چه علاقه به بحث درباره ی ارتباط بیماری روانی با دینداری ، در دو سنت دیگر نیز وجود داشته است ، اما در فرانسه ، برخی از بزرگ ترین آسیب‌شناسان قرن نوزدهم ، توجه مستمری به این امر نشان داده‌اند .
• سنّت فرانسه بیشتر به آسیب شناسی دین ، یعنی بررسی تأثیرات منفی آن بر سلامت روان افراد ، گرایش داشت .
• ارتباط بیماری روانی با دینداری مهم ترین موضوع روانشناسی مرضی در باب روانشناسی دین بود .
• انواع گوناگون « روان آشفتگی‌های دینی » وجود دارد که نشان دهنده ی ویژگی‌های عجیب و غریب اختلال های روانی از ناحیه دین هستند .
• مهم ترین افراد شاخص روانشناسی دین در این سنّت عبارت اند از : ژان مارتین شارکو ، پیر ژانه ، تئودور فلورنو ، ژرژ برژه و ژان پیاژه .

ژان مارتین شارکو ( 1825 - 1893 ) :

1.  بزرگ ترین عصب شناس عصر خود بوده و معتقد بود جن زدگی ، چیزی بیش از نوع خاصی از هیستری نیست .
2.  به اعتقاد او ، شفای دین را می توان از راه تلقین به خود و سرایت ویژگی های روانی در گروه ، تبیین و درک کرد .

پیر ژانه ( 1859 - 1947 ) :

1.  او ، پیش کسوت روانشناسی فرانسه و شناخته شده ترین شاگرد و همکار شارکو است که به یاری روانشناسی دین آمده است .
2.  موردپژوهی های او درباره ی حالت های استثنائی دینی بسیار شناخته شده است .
3.  برجسته ترین مطالعه ژانه ، مربوط به بیماری به نام مادلین است .
4.  او در مطالعه ی مادلین متوجه شد در پس حالات متغیّر عرفانی او ، اختلال ضعف روانی قرار دارد که امروزه ، به اختلال وسواس فکری - عملی معروف است .

تئودور فلورنو ( 1854 - 1920 ) :

1.  فرانسه در علاقه به حالت های استثنائی روانی شهرت دارد و در آثار فلورنو نیز متجلّی است .
2.   فلورنو همراه وونت به تحقیق پرداخته و ریاست مرکز روانشناسی تجربی دانشگاه ژنو را به دست آورد .
3.  مطالعات گسترده او درباره ی احضار ارواح ، به فهم رو به رشد فعالیت ضمیر ناخودآگاه بسیار کمک کرد.
4.  فلورنو همانند جیمز ، علاقه ای جانبدارانه به دین داشت .
5. او به دلیل ارائه 2 اصل بنیادین « برونداشت امور متعالی » و « تفسیر زیست شناختی » معروف شده است .
6.  براساس اصل برونداشت امور متعالی ، روانشناسان دین باید در مورد وجود مستقل موضوعات دینی نه انکار و طرد اتخاذ کنند و نه موضع تأیید . این قلمرو صلاحیت آنان است که احساس تعالی را به رسمیت بشناسند و ظرایف و انواع آن را به دقّت بررسی کنند .
7.  بر پایه ی اصل تفسیر زیست شناختی ، روانشناسی دین 4 ویژگی دارد که عبارت اند از دریافتن شرایط ارگانیک برای پدیدارهای دینی (فیزیولوژیک) ، بررسی دقیق عوامل درونی و بیرونی در سیر تحولیشان (ژنتیک یا تحولی) ، حساسیت به تفاوت های فردی (تطبیقی) و به رسمیت شناختن اینکه زندگی دینی ، فرآیندی زنده و بسیار پیچیده و مشتمل بر تعامل با بسیاری از عوامل است (پویا)
8.  او در جایگاه صاحب نظری قابل احترام در سنّت التقاطی پروتستان که در ژنو مرکزیت دارد نیز شناخته می شود .
9.  روانشناسان سنّت التقاطی پروتستان تحت تأثیر روانشناسی های عمقی و متأثر از تحقیقات جدیدی هستند که درباره ی رشد شناختی انجام شده است .

ژرژ برژه :

1.  مهم ترین شخصیت سنّت التقاطی پروتستان ، برژه است .
2.  اصل توازی دین و روانشناسی ، مکمّل اصل برونداشت امور متعالی فلورنو است .
3.  از نظر اصل فوق ، پدیده ی دینی دارای 2 جنبه ی متناظر « حالت های روانشناختی » و « معنای عینی » است .
4.  به نظر او ، روانشناسی دین تنها صلاحیت پرداختن به حالت های روانشناختی را دارد .
5.  به اعتقاد برژه ، به تفسیر روانشناختی ، الهیات ایمانی و تکلیف اخلاقی نیز باید افزوده شود .
6.  جالب ترین اثر برژه ، مطالعه ی او درباره ی « حضرت عیسی » است .

ژان پیاژه ( 1896 - 1980 ) :

1.  پیاژه مستقیماً به سنّت التقاطی فرانسه کمک رسانده است .
2.  او با تأیید اصول فلورنو ، اذعان داشت که روانشناسی نمی تواند به تنهایی درباره ی ارزش های دینی داوری کند .
3.  پیاژه ، دو نوع نگرش بنیادین را از هم متمایز می کند که عبارت اند از «نگرش تعالی ماورائی» و «نگرش حضور همه جایی خداوند» .
4.  به اعتقاد پیاژه ، افراد هنگامی به تعالی و اخلاق فرمانبرداری گرایش دارند که در کودکی به آنان تعلیم شده باشد به بزرگ ترها ، احترام یک جانبه داشته باشند .
5.  گرایش به اعتقاد به حضور همه جایی خداوند و اخلاق خودمختارانه ، هنگامی است که نگرش فرد ، احترام متقابل مبتنی بر برابری و روابط متقابل باشد . 

منبع

کتاب درآمدی بر روانشناسی دین دکتر مسعود آذربایجانی و سید مهدی موسوی ؛ فصل اول ؛ درس دوم ؛ ویراست دوم